Gekregen mails

GEWELDIG  NIEUWS

Een prachtig artikel over Ronse en de Kring in de Britse krant The Yorkshire Evening Post uit Leeds, de stad van waar het bataljon kwam dat Ronse heeft bevrijd op 10 november 1918 om 3 uur in de namiddag.

Bezie de volgende link:  klik hier :  https://www.google.be/amp/s/www.yorkshireeveningpost.co.uk/heritage-and-retro/retro/belgium-town-keen-remember-sacrifice-leeds-pals-3079395%3famp

TOEN CORONA NOG SPAANSE GRIEP HEETTE. 

Ronse, oktober-november 1918

Naar aanleiding van de herdenkingen aan WO 1 werkte een groep GOKRTI-leden aan een reeks studies over Ronse. L.Wannyn over de rol van Kloosterzusters, JP. Pannekoek en E.Hantson over de "ZAB-ers", alias chômeurs, N.Dezaeytijd over Engelse graven op het Oud-Kerkhof en ikzelf over de Spaanse griep.

Omdat de normale contacten niet meer mogelijk zijn, en om te tonen dat we nog leven , én omdat ik het niet laten kan: een synthese van dat onderzoekje. Alle 3186 officiële overlijdensakten van 1 januari tot 31 december 1923 werden geanalyseerd.

En ter overweging : In Duitsland sprak men van 

"De Vlaemsche Griep".

CIJFERS ( niet dé ultieme onwankelbare)

Aantal overlijdensakten in Ronse

Mnd/jaar 1914 1915 1916 1917 1918 1919 1920 1921 1922 1923  TOT

Jan               32    25    25   43   48    42    27     30    59    21       352

Feb              20    29    25   39   26    45    17      21    27    27       276

Maart          15     34    30   47   38    44    28      19    16     27       298

April            20    35    31    23   30    42    25      22   19     28      275

Mei              25    24    30   31     27    24    26      23   25    22      257

Juni             30    14     16    23    17     25    23      15   20    23      206

Juli              17     19     20   10     18     19    20       19   16    18       176

Aug             26    13      15    25    33    24    28       29   19    20      232

Sept            21    24     21     14     29    22    15       21    15    21       203

Okt             20    18     31     29    78    25    16       20   28    21       286

Nov            21     26    15      23    131   28    21       25    15    19      324

Dec            21      26    15      23    38    28    21       25    20   22      301

Totaal    263    313    287   350   513  368  277   267  279  269   3186

Kritische bedenkingen over deze cijfers.

Ronse telde toen een kleine 25.000 inwoners. In de akten zijn niet-Ronsenaars opgenomen die in Ronse stierven, net zoals Ronsenaars die elders stierven ( sneuvelden) niet altijd geregistreerd werden. Er waren 2 ziekenhuizen, en zeker in 1918 kwamen veel zieken uit de buurtgemeenten en uitgemergelde Noord-Fransen naar hier, die werden verdreven uit gevechtszone Lille, Roubaix. Een kwart van de overledenen stierven in één van de hospitalen.

Een gewoon maandelijks sterftecijfer is 24, ongeveer 10 promille, het gewone demografische cijfer toen. Daarom valt de herfst van 1918 op. Het driedubbele in oktober, meer dan het vijfvoudige in november. Gezien Ronse ook in die bevrijdingsmaanden nauwelijks militaire schade leed, kunnen we aannemen dat het, naast het gewoon maandelijks sterftecijfer, om Spaanse Griep- doden gaat. De "piek" was na twee maanden voorbij.

In 2020 viseert Corona vooral de risicogroep van de oudere mensen , de pensioneerden. Voor de Spaanse Griep achterhaalde "de Wetenschap" een opmerkelijke uitzondering: het ging vooral om peuters en twintigers. Hoe zat het in Ronse, dat nooit in de frontlijn lag, en dus niets met loopgraven te had.?

Crisismaanden

Leeftijdsgroep 0-5jaar  6-30j  31-50j   51-65j.  66-80j.  81plus  TOT

Aug.' 18                4             10      4            9             8           2           37

Sept.'18                3            10      9            4            6            1            33

Okt.'18                10            42     12          12            12           7           95

Nov.'18                28           44     22          8            23          11          136

Dec.'18                  6            6        7            4             11            5          39

Jan.'19                   8            11       2            5            11            3           40

Feb.'19                 8             11       8            4             10           6           47

Maart '19              7             9        9           4             14           5            48

April '19                7              7        5           3              12          5           39

Mei '19                  6              3       4           2              7           3             25

TOT.                     87           153    82         55           114        48          539

Ronse sluit dus aan bij de vaststelling dat de jongerengroep meer getroffen wordt dan dé huidige risicogroep ouderlingen. Achteraf hebben de virologen achterhaald dat het bij de "twintigers" een overreactie was van hun immuunsysteem.

Onze GOKRTI-bib heeft twee topwerken over De Spaanse Griep en houdt die, weliswaar na de verhuis ter beschikking : -Serrien , De Elfde Ziekte 

- L.Spinney, De Spaanse Griep, 416p. 

Het gaat om tragische lectuur: met dezelfde symptomen van Corona: geur, smaak, koorts, adem, angst, vermoeidheid, slapeloosheid, vlekken (zwarte in 1918, nu donker blauwe)

B.Decraene

Met dank aan de Bevolkingsdienst van 't Stad.

Waar de cijfers mekaar (lichtjes) tegenspreken, heeft dat telkens te maken losse akten.

De grote sterfte van oktober en november 1918 had als gevolg dat er aan het register drie katernen moesten bijgevoegd worden.

Alle akten werden getekend door Oscar Delghust, burgemeester en belast met Burgerlijke Stand, behalve deels in 1917. Delghust werd gevangen gezet en vervangen door zijn eerste schepen Cambier.

De akten werden in het Frans opgesteld, behalve in 1918, ineens Flamenpolitik?

Geachte RonsenaarRonse bevindt zich op de scheiding tussen het Vlaams en Waals taalgebied. Bijna alle nederzettingen, die langs deze scheiding gelegen zijn, hebben ook een benaming in de naburige taal. Een deel van die anderstalige benamingen werd door de regering erkend en zijn dus ambtelijk. Deze ambtelijke benamingen worden meestal gebruikt en zijn in het geval van grote of bekende nederzettingen ook algemeen gekend. Een ander deel van die anderstalige benamingen zijn streekgebonden, verouderd of kwamen zelfs enkel in middeleeuwse bescheiden voor. Verder zijn een hele rij Waalse nederzettingsnamen van Germaanse of Oudnederlandse oorsprong en omgekeerd (maar in mindere mate) enkele Vlaamse van Romaanse of Waalse oorsprong. Tenslotte leeft in enkele gevallen de anderstalige benaming slechts in de volkstaal van de/het naastgelegen anderstalige dorp(en) voort. Daar het gebruik en de zuiverheid van de volkstaal o.i.v. het Algemeen Nederlands en andere vreemde invloeden met de dag verminderd, dreigen deze benamingen jammer genoeg verloren te gaan. Daarom poog ik bij mijn onderzoek naar tweetalige nederzettingsnamen ook deze volksbenamingen er bij te betrekken. Hierbij dient men naast het raadplegen van oordnaamkundige werken en het verwerven van inlichtingen ter plekke, ook de streektaalwoordenboeken uit het randgebied, zoals het "'t Ronssies in guiren en kluiren" (1998) te doorbladeren.
In dit woordenboek van wijlen heer Maurice Bouchez kan men onderstaande benamingen aantreffen:Ath-Aat // Oet, vgl. ook Aatstraat
Amougies-Amengijs // Amendzja°ss
Celles // Ssiele
Dergneau // Dernjouw
Dottignies-Dottenijs // Dottena°ss
Ellezelles-Elzele // Uissiele, vgl. ook: Uilssielsche stiewieg (= Elzeelsesteenweg, vroeger hiervoor de afschuwelijke leenvertaling: "Steenweg op Elzele")
Escanaffles-Schalafie // Schaalaafie
Flobecq-Vloesberg // Floesbiergen
Frasnes-Frasen // Froessen
Herseaux-Herzeeuw (oorspronkelijk Ndl.: Herzele) // Herziew
Lessines-Lessen // Leessen
Liège-Luik-Lüttich // La°k
Mons-Bergen // Biergen
Nivelles-Nijvel // Na°vel
Russeignies-Rozenaken // Ruusnoeken, vgl. ook: Rozenaaksesteenweg, vroeger hiervoor de afschuwelijke leenvertaling: "Steenweg op Rozenaken")
Tournai-Doornik // Duurnëk, vgl. ook: Duurnoekse stiewieg (= Doorniksesteenweg, vroeger hiervoor de afschuwelijke leenvertaling: "Steenweg op Doornik")
Waremme-Borgworm // Buirgwuirm
Waterlo // Woeterluu
Wattripont // Woetriepong
Hierbij zou ik u willen vragen indien er voor andere (dicht gelegen) Waalse oorden zoals: Anvaing, Arc-Ainières, Buissenal, Cordes, Lahamaide, Leuze (Leuzesesteenweg, betere spelling: "Leusesteenweg" zoals Deinsesteenweg) , Molenbaix, Oeudenghien, Ogy, Ostiches, Pottes, Saint-Sauveur (Saint-Sauveurstraat) , Wodecq (Wodecqstraat) enz. eveneens Ronssiese benamingen gebezigd worden of werden.
Zo zou bv. Orroir omringd door de dorpen Amengijs/Amougies (= Amendzja°ss), Celles (= Ssiele), Ruien (= Ra°jen, Waals: La Rue, el'rue) en Schalafie/Escanaffles (= Schaalaafie) in de streek van Kluisbergen ook als "Orroo" of "Orruuë" [ ʊ'ry˕.ə ] gekend zijn.
in het werk "Galloromaniae neerlandicae submersae fragmenta" van de heer Luc Van Durme (1995), verwijzend naar het "Zuid-Oostvlaandersch Idioticon" van de heer I. Teirlinck, worden onderstaande Nederlandstalige volksbenamingen in de streek van Ronse opgetekend:
in de gem. Kluisbergen:
Amougies // Amengijs [amn'dzɛis], naast: Amoedzijs [ amûdza :ys ] of Amoedzije [ amûdza :yœ ]
Anseroeul (oorspronkelijk Ndl: Anserode) // Anserul [ansə'rʌl]
Escanaffles // Schalafie of Slafie ['sla.fi] (ook in Avelgem), naast: Schallaffe, Skallaffe [ šala :f ]
Ogy (oorspronkelijk Ndl: Oseke, 1168 Ocecha, 1181 Osseca) // Ogije of Oodzije [y˕.'dzɛiə]
Orroir // Orroo of Orruuë [ʊ'ry˕.ə]
Russeignies // Rozenaken of Ruuznoeëke ['ry˕.znu˕.əkə]
Wattripont // Waterpont of Woeëterpont ['wu˕.ətərpʊnt], naast 't Ronssiese "Woetriepong"
Wodecq [Woudeke] // Waak of Woeëk ['wu˕.ək]
in de gem. Brakel:
Flobecq (Ndl. Vloesberg, Wal. flôbèk) // 'vluzbærgə (Brakel)
Besoche (Ndl. Besotse) // də ba'zɔutsə (Schorisse, Waals: Escornaix, èscornè)
Caplette // də ka'plɛ.tə (Vloesberg)
Commune (Wal. coumogne) // də kʊ'my.nə (Br.)
Esquenne (Wal. èskêne) // es'kɛ.n (Br.)
Géron (Ndl. Gruine) // tʊf tə 'grœ.nə (Everbeek, oorspronkelijk: Eversbeke, Waals: Everbecq)
La Houppe (Ndl. d'Hoppe, Wal. l'oupe) // 'dʊ.pə (Opbrakel, Waals: Haut-Bracle, ôd' brâk)
Louvière (Ndl. Liviere(n), Wal. louvîre) // də lu'vi.rə (Opbr.)
Lumen (Ndl. Lummen) // də ly'mɛn
Mont de Rhodes (Ndl. Modderodde, oorspronkelijk: *Rodeberg) // də mo'drʊ.də (Opbr.) də mʊdə'rʊ.də (Zegersem, 868 Sigulfi villa !)
Motte // də 'mʊ.tə (Br.)
Pottelberg (verwaalst: 1281 Portebecq) // də 'pʊ.təlbærχ (Opbr.)
Potterée (XVIIIe s. la Potterije) // də pʊ.tə'rɛ.ə (Br.)
Puvinage (Pevenage, Wal. puvinâje) // də pyvi'na.s (Opbr.)
Verder nog in "Zuid-Oostvlaandersch Idioticon":
Basècles = Bazek
Celles, ook: Selle
Charleroi (benaming ter ere van Koning Karel II Spanje, eertijds "Charnoy", hetzelfde in betekenis als Vl. Harent, Herent "haagbeukenbos") = Sarlera
Comines-Komen = Kommen
Dergneau, ook: Derniejo
Deux-Acren-Twee-Akren [= Acren-Saint-Martin/Grand-Acren + Acren-Saint-Géréon/Petit-Acren] = Akere ["Der zijn twie Akers : Groot Akere, Klain Akere"]
Enghien-Edingen = Angee, Engee (ontlening aan het Waals) / Engen (in het Gooiks, Moerbeeks-Viaans)
Gilly (oorspronkelijk Ndl.: Gijzelare, 866 Gislero) = Dzielie, Zielie
Leuze-en-Hainaut = Leus
Mouscron- Moeskroen = Moeskroen
Petit-Enghien-Lettelingen = Lettelengen
Saint-Sauveur (= Sint-Salvator) = Sent-Sauveur
Zijn deze benamingen ook in 't Ronssies gekend?
Het verrast me dat zowel de Nederlandstalige Borgworm benaming voor Waremme (Luiks Haspengouw) als het vernederlandste Herzeeuw voor Herseaux (bij Moeskroen) ook in 't Ronssies gekend zijn.
In het "Kortrijks Woordenboek" (1999) van de heer Frans Debrabandere wordt de volksbenaming " ɛr'zo: " vermeld. Zowel de oorspronkelijke Nederlandstalige benaming Herzele als het vernederlandste Herzeeuw zijn het Kortrijks niet (meer) gekend. Nochtans ligt deze Moeskroense deelgemeente duidelijk dichter bij Kortrijk dan Ronse. De vernederlandste benaming dook voor het eerst in 1402 als "Herseeuwe" op en wedijverde later in 1537 met de oorspronkelijke Nederlandstalige benaming: "in Herzele, anders gezeid Herseeuw".
In het woordenboek van het Tongers, de "Túngërsë dïksjënêer" (1986), van wijlen heer André Stevens werd de volksbenaming " War''m "als "vertongersing van de Waalse naam" vermeld. In de westelijk gelegen deelgemeenten Piringen (= Pirange, pîrindje) en Widooie (= Bideux, bidôye) zou de Nederlandstalige benaming als " Bùr''gwêr''m " daarentegen wel gebezigd worden. Een reden voor het niet doorleven van de Nederlandstalige benaming Borgworm in de Tongerse stadstaal is het dichter gelegen dorpje Werm dat in het Tongers al " Wêr''m " geheten zou worden.
Tenslotte wil ik er u nog op wijzen dat Ronse naast zijn Waalse benaming Renaix (à r'nḗ), de Latijnse naam Rodenacum" uitgaande, ook een benaming in de Hoogduitse taal bezat, nl. "Rod(e)nach" of "Rothnach".Hopelijk kan u mij verder helpen.
Bij voorbaat dank
Dhr. Maerten T.